نوورۇز مايرامى

نوورۇز – اجايىپ مايرام

مۇرزا عاپاروۋ

        قىرعىز مادانئياتىنىن بارقىراپ جانعان چولپون جىلدىزدارىنىن بئرى، تالانتتۇۇ جازۇۇچۇ مارقۇم مۇرزا عاپاروۋ نوورۇز جۅنۉندۅگۉ ماقالاسى مۇردا گەزىتتەردىن بىرىنە جارىق كۅرگۅن ەكەن. وشەنتسە دا، ماقالانىن ماڭىزدۇۇلۇعۇن ەسكە الىپ، قايرادان وقۇرمانداردىن نازارىنا سۇنۇشتوونۇ ەپ كۅردۉك.
        «امال ايى - شامال ايى» دەپ قويوت ەلىبىز. جەرگە امال كىرگەن ماال - جاز ايى دا، بۉتۉن جاراتىلىش دا، ادامدار دا دەلەبەسى قوزعولۇپ، جاڭىلانۇۇنۇن دەمى كەلەت. جەرگە امال كىرگەن مەزگىلدە شامال بولۇپ تۇرۇپ قالات. نوورۇز مايرامى جەرگە امال كىرگەن ماالدا كەلەت. يەۋروپالىق كالەندار بويۇنچا 21-22-مارتقا تۇش بولوت. نەگىزىنەن 21-مارت، مىندايچا ايتقاندا، اراپا سىياقتۇۇ، جە يەۋروپالىق كالەنداردىن 31-دەكابىرىنداي، 22-مارت يەۋروپالىقتاردىن 1-يانۋارىنداي. بئروق، بئز 21-مارتتا مايرامداپ قويۇپ اتابىز. راسمئي تۉردۅ انى جاڭى جىل مايرامى دەپ ەسەپتەپ الدىق. ا بئزدىن پىكىرىبىزدە، 22-مارت جاڭى جىل بولۇش كەرەك ەلە.
        نوورۇز - قىرعىز ەلىندە ەڭ بايىرقى مايرامداردان. ال ئران جەرىندە بئزدىن ەراعا چەيىن، زاراتۇشترا زامانىندا پايدا بولعون. بئروق، ال ورتو ازئيادا، ۋولعا دارىياسىنان بەركى تۉرك ەلدەرىندە، تاجىكىستاندا تاراعان.
        ئراندا 7 مايرام بولعون. الار قىرعىزدارعا، مىندايچا ايتقاندا، مالچىلارعا جانا دىيقاندارعا ىلايىقتۇۇ. وشونۇن بئرى - نوورۇز. انىن ماڭىز، ماقساتى ابدان جاقشى.21-22-مارتتا كۉن مەنەن تۉن تەڭەلەت. باشقا ەلدەردىن، باشقا دىندەردىن، حرىستيانداردىن، بۇتدالاردىن جاڭى جىلىنا قاراعاندا، بئزدىن مۇسۇلمانداردىن ۇشۇل مايرامى ابدان تاق ەسەپتەلگەن.

نوورۇز مايرامىنىن باشقى سئمۋولۇ - جاشىل مايسا بۇۇداي

         مايسا ۅندۉرۉش كەرەك. ال الىگى تۉشۉمدۉن، جاڭىلانۇۇنۇن، جازدىن، كەلەچەكتەگى توقچۇلۇقتۇن سئمۋولۇ. دايىما جاشىل مايسا سوقۇعا جانچىلىپ، قايناتىلىپ وتۇرۇپ، سۉمۅلۅككۅ ايلانتىلات. بئز بالا كەزىبىزدە دارىيانىن استىنان ار تۉردۉۉ، جىلما 7 تاش تەرىپ كەلچۉ ەلەك، ەنەلەرىبىز جۅنۅتكۅندۅ. انىن ۉستۉنۅ، بىزدە 7 دەگەن سان ىيىق. نوورۇزدا 7 تۉركۉن ووقات جاسالات، جە 1 ەلە ووقاتتىن ىچىندە 7 تۉركۉن داام بولوت.

نوورۇز - اجايىپ مايرام

        ادامدار انى وي جاڭىرسىن، بوي جاڭىرسىن دەگەن تىلەك مەنەن ۅتكۅرۉشۅت. اعا ەل ۇزاقتان داياردانىپ بارات. كەمباعال ۅزۉنۉن ۉستۉ-باشىن جاماپ-جاسقايت. بايلار جاڭى كىيىمدەرىن كىيىشەت. ەل ۉي ئچىن، ەشىك-ەلىگىن، تەگەرەگىن، ارىقتارىن، جولۇن تازالاپ، جازعا جاراشا جاڭىلانات.

نوورۇز - كەڭچىلىكتىن مايرامى

        انى توسۇۇعا قامدانىپ، كىشىلەر پەيىلىن وڭولتوت. ۇلۇۇ كىچۉۉگۅ، ال ەمى كىچۉۉ ۇلۇۇعا باش ئيىپ، جۉگۉنۉپ، ىزاات كۅرسۅتۅت.

نوورۇز - تەڭچىلىكتىن  مايرامى

        باي مەنەن كەمباعال تەڭەلەت. پادىشا ۅز ەلى مەنەن تەڭەلەت. جۇرت باشچىلارى ەل ارالاپ، ەل جەگەندى جەپ، ەل كۅرگۅندۉ كۅرۉپ، بئر كۉن بولسو دا، مايرامدا تاقتىسىن ۇنۇتۇپ، جۇرتۇنا جۇۇرۇلۇشۇپ كەتەت. ەل داعى باشچىلارى ۅزۉنۅ تەڭەلگەندە، ازىرقىچا ايتقانىبىزدا، دەموكراتىيانىن قاسىيەتتەرىن سەزىپ، ۅزدۅرۉنۉن قادىر-بارقى ۅسۉپ، ۅزدۅرۉن ادام قاتارى جوعورۇ سەزىپ قالىشات.

نوورۇز - مەيمانگەرچىلىكتىن مايرامى

         ەلىبىز، چىندىعىندا، انسىز دەلە مەيماندوس. ايرىقچا ايت، اراپالاردا قولۇ اچىق، مەيماندوس بولۇپ كەتەت. ال ەمى نوورۇزدا ايرىقچا ەشىگى ەرتەلى-كەچ اچىق بولوت. كەرەلى-كەچكە قونوق كۉتۅت. ۅزدۅرۉ دا قوڭشۇ-قولوڭدورعو كىرىپ-چىعات، ايىلدى قىدىرات.

نوورۇز - مەەرىمدۉۉلۉكتۉن مايرامى

         ايىل-اپاداعى جۇرت ۅزۉنۉن كۅمۉسكۅدۅ قالعان جاقىرلارىنا، وورۇ-سىرقوولورۇنا ايرىقچا كۅڭۉل بۇرۇپ، مەەرىمى تۅگۉلۉپ، جەگەن اشىنان، كىيىم-كەچەسىنەن بۅلۉشۉپ، ال-احىبالىن سۇرايت. نوورۇزدۇن ىيىق قاسىيەتتەرىنىن بئرى - اتا-بابالاردىن، كۅزۉ ۅتكۅن جاقىندارىنىن ارباقتارىن سىيلوو، ەسكەرمەي كۉچ الات. ار كىم ۉيۉنۅن تۉتۉن بۇلاتىپ، جىت چىعارىپ، كۅرۉستۅنگۅ بارىپ، قۇران وقۇشات. بايىرقى ۉرپ-اداتقا ئسلام دئنىنىن جول-جوبولورۇ ايقالىشىپ كەتكەن. ەگەردە ۉندۅشسۅ، جۅرۅلگۅلۅر ۇشىنتىپ ارالاشا بەرەت.

نوورۇز-دوسچۇلۇقتۇن مايرامى

        بئر كىشى ەكىنچى كىشى مەنەن دوستۇعۇن چىڭدايت، قاسى مەنەن دوستوشوت. قوڭشۇ قوڭشۇسۇنا تاارىنىچىن ۇنۇتات. ەچ كىم ەچ كىمگە جاماندىق قىلباي، قان تۅگۉلبۅي، جۉرۉپ جاتقان سوعۇش دا توقتولۇش كەرەك دا ۇشۇل كۉندۅرۉ. بئز ۉچۉن مايرامدىن قاسىيەتتەرى ۇشۇندا.